การทอผ้าไหมพื้นเมืองบ้านโคกหม้อ
บนเส้นทางสายทัพทัน – สว่างอารมณ์ จากอำเภอทัพทันเป็นระยะทาง 8 กิโลเมตร มีสามแยกให้เลี้ยวซ้ายไปตามเส้นทางหลวงสายไปตามเส้นทางหลวงสาย 3456 อีกราว 4 กิโลเมตร ซึ่งเป็นที่ตั้งของบ้านโคกหม้อ ตำบลโคกหม้อ อำเภอทัพทัน จังหวัดอุทัยธานี
ที่นี่คือแหล่งสืบสานงานทางด้านภูมิปัญญาด้านการทอผ้า มีการแยกทำกิจกรรม เป็น 2 กลุ่มใหญ่ กลุ่มหนึ่งเน้นไปทางทอผ้าไหมพื้นเมือง และอีกกลุ่มหนึ่งเป็นการรวมกันถ้าผ้าโทเร หรือไหมประดิษฐ์ ทั้งสองแห่งนับเป็นแหล่งงานที่คนในพื้นที่ร่วมมือร่วมใจกันสร้างสรรค์ผลงานเพื่อที่จะสืบสานและสร้างรายได้เสริมให้แก่ครอบครัว
กลุ่มทอผ้าพื้นเมือง
กลุ่มทอผ้าพื้นเมืองบ้านโคกหม้อ รวมตัวกันอยู่ข้างวัดโคกหม้อ โดยมีนางอรอนงค์ วิเศษศรี เป็นผู้นำ กลุ่มฯนี้มีสมาชิกรวมกันราว 57 ราย ผลิตภัณฑ์หลักเป็นการทอผ้าไหมพื้นเมืองที่ออกมาในรูปผ้าไหมผืน, ผ้าถุง, ผ้าตัดเสื้อ, หมอนขิด และหมอนขวาง
สมาชิกกลุ่มนี้หลายคนอยู่ในวัยสูงอายุที่ไม่ยอมให้สังขารมาทำลายความตั้งใจ แม่เฒ่าหลายคนต่างถักทอสอดกระสวยพุ่งผ่านม่านที่ลากตรงผ่านตะกอสู่ฟืม บางคนนั่งขิดตามลวดลายที่ตั้งใจรังสรรค์ ขณะที่บางคนเพลิดเพลินกับการกระแทกฟืมเข้าหาตัวเพื่อให้เส้นไหมเรียงตัวอย่างกระชับในผืนผ้า และบางรายกำลังตั้งไม้ลายเพื่อช่วยยกดอกระหว่างทอตีนจก
งานทอผ้าไหมพื้นเมืองของกลุ่มนี้เน้นไปที่สิ่งของเครื่องใช้แบบโบราณ โดยเฉพาะ “กี่” ที่ใช้เรียกว่า “กี่มือ” หรือ “กี่พื้นเมือง” เนื่องจากไม่มีรายกระสวย และโครงกี่เป็นไปตามแบบโบราณขนานแท้
ผ้าไหมของที่นี่มีทั้งไหมพื้นและไหมมัดหมี่แต่ละผืนผู้ทำจะประณีตและบรรจงอย่างที่สุด แม่เฒ่าบางคนบอกว่าผ้าไหมเป็นของสูง ใยแต่ละเส้นล้วนมาจากชีวิตของไหม การนำไหมมาทอจึงต้องทำอย่างดีที่สุดเพื่อให้คุ้มค่ากับชีวิตของไหม
จุดเด่นของผ้าไหมโคกหม้อ
ศิลปะการทอผ้าไหมของบ้านโคกหม้อ มีจุดเด่นอยู่ 3 ลักษณะ คือ การทอแบบยกดอก จกผ้า และมัดหมี่
การทอผ้าแบบยกดอก คือ ทอเป็นฝ้ายยกธรรมดา ใช้เส้นพุ่งกับเส้นยืนคนละสี ทำให้ผ้าที่ออกมามีความสวยงามไปอีกแบบหนึ่ง ลักษณะการทอจะเน้นไปที่ตระกอ หากต้องการดอกเล็กก็ใช้ตะกอน้อย และหากต้องการดอกใหญ่ก็ใช้ตะกอมาก
การทอผ้าจก โดยปกติการกอที่ใช้ตั้งแต่ 8 ตะกอขึ้นไป ผู้ทอจะหลีกเลี่ยงความยุ่งยาก และเปลี่ยนมาใช้วิธีจกแทนเพื่อความสะดวกและรวดเร็ว แม้กระทั่งงานที่ออกมาก็ยังคงความประณีตไม่เปลี่ยนแปลง
การทอไหมมัดหมี่ งานผืนผ้าไหมของที่นี่จะเน้นไปที่การซื้อผ้าไหมสำเร็จ แล้วนำมามัดและย้อมสีภายหลัง การมัดและการย้อมสีนั้นจะเป็นไปตามที่ผู้ทำกำหนดจะ ให้ลวดลายออกมาอย่างไร ส่วนใหญ่เป็นลวดลายแบบเรขาคณิต โดยมีแม่ลายหลัก เช่น ลายรูปนก ลายต้นไม้ ลายกระหนก และลายรูปสัตว์ เป็นต้น
